سیانور چیست و چه موادی حاوی سیانور هستند ؟

سیانور چیست ؟ چه مواد غذایی و خوراکی ای حاوی سیانور (به انگلیسی  Cyanide) هستند ؟ با خواندن این مقاله با ما همراه باشید تا با این ماده ی شیمیایی و خواص آن بیشتر آشنا شوید. خوردن این ترکیب هرگز توصیه نمی گردد و تماس پوست با آن می تواند مسمومیت های زیادی را در پی داشته باشد.

سیانور (سیانید یا CN) یک اصطلاح عمومی برای گروهی از مواد شیمیایی حاوی کربن و نیتروژن است که با پیوند سه گانه به یکدیگر متصل شدند.

به علت ویژگی های منحصر به فرد آن، CN در تولید قطعات فلزی و بسیاری از محصولات آلی رایج مانند پلاستیک، پارچه های مصنوعی، کود، علف کش ها، رنگ ها و داروها، تمیز کننده های فلزات ، استخراج سنگ معدن در معادن ، آبکاری فلزات ، ساخت فیبرهای مصنوعی ، آبکاری الکتریکی ، کارخانه های طلا و همچنین برای دفع جوندگان و حشرات در منازل و کشتی ها  استفاده میشود.

CN دارای بیش از 2000 منبع طبیعی است که عبارتند از : گیاهان ، حشرات ، باکتری ها ، جلبک ها ، قارچ ها و غیره. ترکیبات ساخته شده توسط انسان عبارتند از هیدروژن سیانید ، سدیم سیانید و سیانور پتاسیم .

سیانور چیست ؟ منابع طبیعی سیانور  کدامند ؟

کربن و نیتروژن دو عنصر تشکیل دهنده CN هستند که در اطراف ما وجود دارند.
80% هوای اطراف ما از این دو عنصر تشکیل شده است منابع طبیعی هیدروژن سیانید (HCN  ) مانند شکر به آن آمیگدالین(Amygdalin) مینامند، که در بسیاری از میوه ها ، سبزیجات ، دانه ها مانند: زردآلو، دانه های لوبیا، بادام زمینی، گیلاس، شاه بلوط، ذرت، لوبیا، عدس، هلو، بادام زمینی، پسته، سیب زمینی، سویا و گردو… .
مقدار هیدروژن سیانید موجود در هسته بادام 1میلی گرم است.

ترکیبات CN در هزاران گونه گیاهی و در سایر اشکال زندگی تولید می شوند.در بعضی از گیاهان، سیانید در غلظت هایی رخ می دهد که “خطرناک” می باشند گیاهانی مانند یونجه، سورگوم و منابع مرجانی منبع ،منابع مسمومیت CN برای دام و انسان است.
علاوه بر این اشکال طبیعی سیانور، ترکیبات سیانید نیز وجود دارد که از فعالیت های صنعتی و انسانی شکل میگیرد مانند گاز خارج شده از اگزوز خودرو ، سیگار کشیدن … .

محققین ETH Zurich روش جدید پوشش دهی ابداع کرده اند تا دانه های غلات را از حمله حشرات گرسنه نجات دهند. این محققین در روش ابداعی خود از هسته های میوه های هسته داران الگو گرفته اند.

هسته های میوه های هسته دار همچون هلو، زردآلو و بادام تلخ حاوی ترکیب آمیگدالین هستند. این ترکیب پس از تجزیه در دستگاه گوارش به  ترکیبی کشنده به نام هیدروژن سیانید تبدیل می شوند.

این گیاهان با این ماده و از این روش دفاعی برای محافظت از بذر خود در برابر حشرات استفاده می کنند.

تعریف و خواص ترکیبات سیانور

عنوان سیانور عموما به هر گونه ماده ای اطلاق می شود که در ساختار خود دارای یون سیانید (CN-) باشد . این یون دارای یک اتم کربن است که با یک پیوند سه گانه به اتم هیدروژن متصل شده است . هیدروژن سیانید (HCN) گاز و یا مایع بی رنگی است که بویی همانند بادام تلخ دارد ، در حالی که سدیم سیانید (NaCN) و پتاسیم سیانید (KCN) پودرهای کریستالی سفید هستند . HCN اسیدی ضعیف است ، بنابراین بسته به دما و pH ، HCN و CN- می توانند به یکدیگر تبدیل شوند .

نمک های ساده سدیم که KCN و NaCN هستند ، در آب بسیار محلول بوده و حلالیت متوسطی در اتانول دارند . این ترکیبات هنگام حل شدن در آب به سرعت تجزیه می شوند ، بنابراین تماس با محلول آبی آنها به منزله تماس با CN- است .

اثرات بر بدن انسان

ریشه استفاده از این ماده برای خودکشی به جنگ جهانی دوم برمیگردد. محققان نازی در آن زمان قرص هایی حاوی KCN تولید کرده بودند که اعضای این حزب در موارد بحرانی برای خودکشی انتحاری از آن استفاده می کردند.

امروزه نیز از این ماده در برخی موارد برای از بین بردن حیوانات مزاحم مانند موش از این ماده استفاده می کنند. البته متاسفانه برخی افراد نیز برای خودکشی از این ترکیب شیمیایی استفاده می کنند.

استنشاق، خوردن و یا تماس طولانی مدت با این ماده می تواند موجب پدید آمدن خسارات شدید و مرگ شود. CN به اعضای بدن که به اکسیژن حساس هستند حمله میکند و آن ها را دچار کمبود اکسیژن میکند. سیستم عصبی، قلب و ریه اولین اجزای بدن هستند که تحت تاثیر این سم قرار می گیرند.

نحوه جذب

همانگونه که می دانیم سیانور یکی از مواد بسیار سمی و مضر برای سلامتی انسان است در ادامه به نحوه جذب و اثرات آن بر بدن انسان خواهیم پرداخت . داده های موجود نشان می دهند که این ماده به سرعت و شدت از طریق بلع ، استنشاق و پوست جذب بذن می شود .

جذب از طریق بلع

برخی از نمک های سیانور مانند ، سیانور سدیم و سیانور پتاسیم سریعا در آب تجزیه می شوند . به دلیل اینکه هیدروژن سیانید اسیدی ضعیف است ، محیط اسیدی معده حالت غیر یونی را ترجیح می دهد . بنابراین نمک های تجزیه شده سدیم و پتاسیم در شرایط اسیدی معده به صورت HCN در می آیند .

بر این اساس ، این ترکیبات احتمالا توسط نشر منفعل در سراسر ماتریس لیپید میکروویلی روده جذب می شوند . حلالیت متوسط لیپید و اندازه کوچک مولکول HCN نشان می دهد که هیدروژن سیانید به سرعت از غشاهای مخاطی عبور می کند .

جذب از راه استنشاق و پوست

HCN پس از استنشاق به سرعت به لایه بالایی پوست نفوذ می کند . KCN و NaCN برای پوست خورنده اند ، که می تواند میزان جذب پوستی را افزایش دهد . در صورت عدم وجود این خوردگی ، این ترکیبات یونی در مقایسه با HCN از جذب پوستی کمتری برخوردار هستند .

سیانور چگونه باعث مسمومیت و مرگ می شود ؟

پس از تماس ، سیانور به سرعت وارد جریان خون می شود و نحوه برخورد بدن با آن بستگی به دوز وارد شده دارد . در دوزهای کم ، سیانور موجود در بدن می تواند به تیوسیانات تبدیل شده که کمتر خطرناک است و از طریق ادرار دفع شود. همچنین در مقادیر کم می تواند با سایر مواد واکنش داده و ویتامین B12 تولید کند که برای سلامت بدن مفید است .

اما در دوزهای بالا بدن قابلیت تبدیل تمام سیانور به تیوسیانات را ندارد و این ماده باعث مسمومیت می شود . نقاطی که بیشترین آسیب را می بینند عبارتند از قلب ، سیستم تنفسی و سیستم عصبی مرکزی .

اثر برخون و سایر مناطق بدن

به طور خلاصه سیانور از دستیابی سلول ها به اکسیژن برای تولید انرژی سلولی جلوگیری می کند . یون CN به اتم آهن موجود در سیتوکروم اکسیداز سی واقع در میتوکندری سلول متصل می شود . این کار باعث می شود تا سیتوکروم اکسیداز سی وظیفه خود مبنی بر انتقال الکترون ها به اکسیژن در زنجیره حمل و نقل الکترونی تنفس هوازی سلولی را نتواند به درستی انجام دهد . بدون توانایی استفاده از اکسیژن ، میتوکندری نمی تواند آدنوزین تری فسفات (ATP) را که حامل انرژی است ، تولید کند . بافت هایی که این شکل از انرژی را نیاز دارند مانند سلول های ماهیچه قلب و سلول های عصبی ، به سرعت تمام انرژی خود را خرج کرده و شروع به مردن می کنند . پس از تخریب مقدار کافی از سلول های بحرانی شخص مسموم شده می میرد .

قرص سیانور

همگان در بسیاری از فیلم ها خصوصا فیلم های جاسوسی مشاهده کرده ایم که برخی از افراد هنگام گیر افتادن، قرص کوچکی را بلعیده و فورا می میرند. هر چند که صحنه های نشان داده شده در این فیلم ها مقداری اغراق آمیز است و معمولا مرگ به این سرعت رخ نخواهد داد ، با این حال استفاده از این قرص ها واقعی بوده و ریشه تاریخی دارد. در خلال جنگ جهانی دوم کشورهای بریتانیا و ایالات متحده آمریکا برای اولین بار این قرص ها را به ماموران مخفی خود می دانند ، اما پس از مدتی کشورهای دیگر مانند آلمان نازی از نیز از آن بهره بردند. ماده موثر موجود در این قرص ها پتاسیم سیانید بود و از همین رو به آن ها قرص سیانور گفته می شود.

استفاده در صنعت

تنها نگرانی که در خصوص استفاده از CN در مراکز صنعتی وجود دارد بخاطر سمی بودن سیانور میباشد که حتی در صورت مصرف یا استنشاق آن موجب مرگ و میر افراد میشود. در آمریکا تقریبا 5تا 10 هزار نفر بر اثر استنشاق سیانور فوت کرده اند. از سال 1887 ، از محلول سیانور در درجه اول برای استخراج طلا، نقره و سنگ های معدنی استفاده میشود.
علاوه بر این، سیانور در غلظت های پایین به عنوان یک عامل رقیق کننده برای کمک به بازیابی فلزات پایه مانند سرب، مس و روی استفاده می شود.

کاربرد در استخراج طلا

استخراج طلا یکی از مهمترین کارهایی است که در صنعت توسط Cyanide و ترکیبات آن انجام می شود. برای این کار ابتدا سنگ معدن را خرد می کنند، سپس به آن محلول سیانید سدیم اضافه می کنند.

طلا با CN واکنش داده و از سنگ جدا می شود. در گام بعدی این مخلوط را با آب شستشو می دهند و محلول به طور کامل از سنگ جدا می شود. حال به محلول حاوی طلا، سیانید و روی اضافه می شود، فلز روی جای طلا را در واکنش با CN می گیرد و طلای خالص جدا می شود.

با تشکر از شما ایران مرک نمایندگی مرک آلمان در ایران و تیم طراحی پایان نامه من